Вадим Грушевский - Исландские сказки / Íslensk ævintýri

Þá mælti Gorvömb: „Þú sleppir undan og segir ósatt,“ og herðir á hespunni svo karlinn hljóðar. Vetrarsetumaður byrjar í þriðja sinn og segir langan kafla.

Þá mælti Gorvömb (тогда говорит Горвёмб): „Þú bæði skilur eftir (ты и не договариваешь; skilja e-ð eftir – оставлять) og lýgur (и лжёшь; ljúga – лгать),“ og herðir hún þá járngjörðina (и затягивает так железную скобу) svo karlinn emjar hástöfum (что человек завопил: «вопит»; emja – вопить; hástöfum – громко; hár – высокий; громкий); hugsar hann þá (думает он тогда) að hún muni ætla að kreista úr sér lífið (что эта /Горвёмб/ того и гляди погубит его: «выжмет из него жизнь»; kreista – выжимать). Hann byrjar þá söguna að nýju (он начинает тогда заново свою историю) og segir hana til enda (и рассказывает её до конца).

Þá mælti Gorvömb: „Þú bæði skilur eftir og lýgur,“ og herðir hún þá járngjörðina svo karlinn emjar hástöfum; hugsar hann þá að hún muni ætla að kreista úr sér lífið. Hann byrjar þá söguna að nýju og segir hana til enda.

“Nú er rétt frá sagt (вот теперь верно рассказано),“ mælti Gorvömb (сказала Горвёмб), „og þykir þér ekki konungur (и не кажется ли тебе, король) að þessi maður sé búinn að lifa nógu lengi (что этот человек уже достаточно пожил)?“ „Jú (ещё как),“ sagði konungur (сказал король) og grét (и зарыдал; gráta – плакать).

„Nú er rétt frá sagt,“ mælti Gorvömb, „og þykir þér ekki konungur að þessi maður sé búinn að lifa nógu lengi?“ „Jú,“ sagði konungur og grét.

Þá dró Gorvömb hellu undan járnstólnum (тогда вытащила Горвёмб каменную плиту из-под железного стула; draga – тащить; hella – плоский камень; каменная плита; льдина); var þar undir sjóðandi bikketill (был там внизу котёл с кипящей смолой; sjóða – кипеть; bikketill – котёл со смолой; bik – смола; ketill – чайник; котёл) og féll þar vetrarsetumaðurinn niður í (и рухнул зимний постоялец вниз) og endaði þar líf sitt (и там из него и дух вон: «закончилась жизнь его»).

Þá dró Gorvömb hellu undan járnstólnum; var þar undir sjóðandi bikketill og féll þar vetrarsetumaðurinn niður í og endaði þar líf sitt.

“Hvað viltu nú borga mér, konungur (чем бы ты мне отплатил, король; borga – платить),“ mælti Gorvömb (сказала Горвёмб), „ef ég gæti komið með drottningu þína og börnin ykkar öll (если б я смогла вернуть твою королеву и всех твоих детей)?“ „Þá mundi ég vilja gjöra fyrir þig allt (тогда я бы сделал для тебя всё) hvað ég gæti (что смог бы),“ sagði hann (сказал он).

„Hvað viltu nú borga mér, konungur,“ mælti Gorvömb, „ef ég gæti komið með drottningu þína og börnin ykkar öll?“ „Þá mundi ég vilja gjöra fyrir þig allt hvað ég gæti,“ sagði hann.

Gorvömb sækir þá drottningu (Горвёмб тогда привела королеву; sækja – приводить) og verður þar sá fagnaðarfundur (и произошла там такая радостная встреча; fagnaðarfundur – радостное свидание; fagnaður – веселье; fagna – радоваться; fundur – находка; открытие; встреча) að þau föðmuðu hvort annað (что они обнялись; faðma – обняться) og grétu gleðitárum (и разрыдались от радости; gleðitár – слёзы радости; gleði – радость; tár – слеза). Síðan sækir Gorvömb börnin þrjú (потом привела Горвёмб троих детей) og eykst þá enn meir gleði þeirra (и стала их радость ещё больше; aukast – возрастать).

Gorvömb sækir þá drottningu og verður þar sá fagnaðarfundur að þau föðmuðu hvort annað og grétu gleðitárum. Síðan sækir Gorvömb börnin þrjú og eykst þá enn meir gleði þeirra.

“Þess bið ég þig nú, konungur (этого я теперь у тебя прошу, король),“ mælti Gorvömb (сказала Горвёмб), „að þú giftir mig Herrauði bróður þínum (чтобы ты выдал меня замуж за Хэрройда, брата твоего).“ „Það er þyngri þrautin (это более сложная задача),“ mælti konungur (сказал король), „en þó skal ég leggja mitt besta til (но я всё же постараюсь; leggja e-rs besta til – прилагать все усилия; стараться изо всех сил; bestur – лучший).“

„Þess bið ég þig nú, konungur,“ mælti Gorvömb, „að þú giftir mig Herrauði bróður þínum.“ „Það er þyngri þrautin,“ mælti konungur, „en þó skal ég leggja mitt besta til.“

Nú fer konungur og drottning og Gorvömb með þeim heim í ríkið (вот отправились король и королева, и Горвёмб с ними домой в королевство); gjörir þá konungur boð eftir Herrauði bróður sínum (тогда послал король за своим братом Хэрройдом), og þegar hann kemur (и когда тот прибыл) ber hann upp erindið (рассказал он ему, в чём дело; bera upp – излагать; erindi – дело; известие; послание) og gengur allt mjög tregt (и сильно засомневался тот; tregur – нежелающий; несклонный; ленивый; трудный), en þó verður það fyrir fylgi konungs og drottningar (но всё же так уговаривали его король с королевой: «складывается так при поддержке короля и королевы»; fylgi – поддержка) að Herrauður lofar að eiga Gorvömb (что Хэрройд пообещал взять Горвёмб в жёны).

Nú fer konungur og drottning og Gorvömb með þeim heim í ríkið; gjörir þá konungur boð eftir Herrauði bróður sínum, og þegar hann kemur ber hann upp erindið og gengur allt mjög tregt, en þó verður það fyrir fylgi konungs og drottningar að Herrauður lofar að eiga Gorvömb.

Nú er Gorvömb leidd fyrir unnusta sinn (становится тогда Горвёмб его невестой; unnusta – невеста; любимая) og bregður honum þá mjög við (и очень ему не по себе). Þó er nú veisla til reidd (но всё же устроили пир) og brúðkaup haldið (и сыграли свадьбу) og fer allt fram með mikilli viðhöfn (и прошло всё с большим размахом; viðhöfn – помпа); er brúðguminn mjög dapur (жених очень печален; brúðgumi – жених; brúður – невеста; gumi – /поэт./ человек; dapur – печальный), en Gorvömb hin kátasta (а Горвёмб – очень довольна: «радостнейшая»; kátur – радостный) og ræður hún sér varla fyrir gleði (и едва сдерживается от радости; ráða – контролировать; сдерживать; varla – едва; с трудом).

Nú er Gorvömb leidd fyrir unnusta sinn og bregður honum þá mjög við. Þó er nú veisla til reidd og brúðkaup haldið og fer allt fram með mikilli viðhöfn; er brúðguminn mjög dapur, en Gorvömb hin kátasta og ræður hún sér varla fyrir gleði.

Nú kemur að því (вот доходит до того) að þau brúðhjón eiga að ganga í eina sæng bæði (что /им/ молодожёнам нужно идти = ложиться в одну постель /обоим/; brúðhjón – жених и невеста; brúður – невеста) og sjá menn þá (и видят люди тогда) að brúðguminn kvíðir fyrir því mjög (что жених очень из-за этого обеспокоился: «беспокоится»; kvíða fyrir e-u – беспокоиться из-за чего-л.). Þó sænga þau bæði saman (но всё же ложатся они вместе; sænga saman – делить ложе с кем-л.) eins og siður er til (как и полагается; siður – обычай; религия). Líður nú nóttin (вот проходит ночь).

Nú kemur að því að þau brúðhjón eiga að ganga í eina sæng bæði og sjá menn þá að brúðguminn kvíðir fyrir því mjög. Þó sænga þau bæði saman eins og siður er til. Líður nú nóttin.

Um morguninn vaknar Herrauður (поутру просыпается Хэрройд) og sér fyrir ofan sig fagra mær (и видит перед: «над» собой прекрасную девицу), en hamurinn af henni er fyrir framan rúmið (а кожа её у кровати /лежит/; fyrir framan e-ð – перед чем-л.). Herrauður brennir haminn (Хэрройд сжигает кожу) og er nú hinn glaðasti (и очень обрадовался: «теперь он самый радостный»). Var mær þessi kóngsdóttir í álögum (оказалась эта девица заколдованной принцессой; álag – колдовство) og hafði stjúpa hennar lagt á hana (и заколдовала её мачеха; stjúpa – мачеха; leggja e-ð á e-n – заколдовать кого-л.). Eftir þetta fer Herrauður og drottning hans heim í ríki sitt (тогда отправляется Хэрройд и его королева = со своей королевой /домой/ в своё королевство) og sátu síðan báðir konungar að ríkjum alla ævi eftir þetta (и стали: «сели» оба короля править своими землями до самой смерти: «всю жизнь») og fór vel ríkisstjórn þeirra (и было их правление успешным). Endar svo saga þessi (так заканчивается эта сага = тут и сказке конец).

Um morguninn vaknar Herrauður og sér fyrir ofan sig fagra mær, en hamurinn af henni er fyrir framan rúmið. Herrauður brennir haminn og er nú hinn glaðasti. Var mær þessi kóngsdóttir í álögum og hafði stjúpa hennar lagt á hana. Eftir þetta fer Herrauður og drottning hans heim í ríki sitt og sátu síðan báðir konungar að ríkjum alla ævi eftir þetta og fór vel ríkisstjórn þeirra. Endar svo saga þessi.

Grautardalls saga (Сказка про горшочек каши)

[5]

Það var einu sinni karl og kerling í koti sínu (жили-были старик со старухой в своей хижине). Þau voru bláfátæk (они были нищие; bláfátækur – нищий; blá– – крайне; полностью; тончайший; крайний; fátækur – неимущий; fár – мало) og höfðu ekkert sér til lífsbjargar (и не было у них никаких средств к существованию; lífsbjörg – спасение жизни; поддержание жизни; средства существования; líf – жизнь; björg – помощь; спасение; провизия) nema þau áttu dall einn (кроме одного горшка) sem aldrei þraut grautur í (в котором никогда не кончалась каша; þrjóta – заканчиваться; расходоваться).

Það var einu sinni karl og kerling í koti sínu. Þau voru bláfátæk og höfðu ekkert sér til lífsbjargar nema þau áttu dall einn sem aldrei þraut grautur í.

Son áttu þau einn (сын был у них один), en sagan getur ekki um nafn hans (но сказка не упоминает имени его = а как звали его, неведомо). Þrír menn voru þess vegna í kotinu (трое людей было, значит, в доме) og engin kvik skepna önnur (и никакого другого живого существа; kvikur – живой; skepna – существо; тварь; животное). Þó að kotbúum þætti leiðinlegur grauturinn (хоть и была в доме только жидкая каша; þó að – хотя; kotbú – хозяйство; kot – двор; дом; bú – хозяйство; занятие хозяйством; leiðinlegur – скучный; неаппетитный; leiði – скука; отвращение) þá sá karlinn samt (всё же считал мужик) að dallurinn var öldungis ómissandi (что горшок совершенно незаменим; öldungis – совершенно; ómissandi – незаменимый; missa – терять) því hann var það eina (потому что он был единственным) sem hélt lífinu í hyskinu (что поддерживало жизнь в доме; hyski – семья; домашние; сброд).